Μελισσουργού Μαρίνα, Επισκέπτρια Υγείας, MSc, Γ.Ν.Α Κοργιαλένειο Μπενάκειο Ε.Ε.Σ, Τμήμa Ενδοκρινολογίας και Μεταβολισμού, Διαβητολογικό Κέντρο
Ακρογωνιαίος λίθος της καλής γλυκαιμικής ρύθμισης παραμένει ο συχνός αυτοέλεγχος της γλυκόζης αίματος και η συνεχής εκπαίδευση, ώστε η πληροφορία που δίνεται από τη μέτρηση να μετατρέπεται σε ουσιαστική γνώση.
Αυτοέλεγχος της γλυκόζης αίματος είναι η μέτρηση της γλυκόζης αίματος από το ίδιο το άτομο με ΣΔ ή από κάποιο άλλο άτομο του περιβάλλοντός του.
Ο αυτοέλεγχος γίνεται σε ολικό τριχοειδικό αίμα με τους ειδικούς μετρητές, το δε αποτέλεσμα ανάγεται αυτόματα από το μετρητή και εμφανίζεται ως γλυκόζη πλάσματος.
Ο αυτοέλεγχος συμβάλλει στην γλυκαιμική ρύθμιση, στην αποφυγή μικροαγγειακών και μακροαγγειακών επιπλοκών και στην επικοινωνία ασθενούς και θεραπευτικής ομάδας.
Επιπλέον με τον αυτοέλεγχο επιτυγχάνεται ευχερέστερη εναρμόνιση της άσκησης με τη θεραπευτική αγωγή, αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση οξειών καταστάσεων καθώς και ανίχνευση και επιβεβαίωση των υπογλυκαιμικών επεισοδίων.
Για τον αυτοέλεγχο απαιτείται σωστή τεχνική για την εκτέλεση των μετρήσεων, καλή εκπαίδευση του ίδιου του ατόμου ή άλλου ατόμου του περιβάλλοντός του αλλά και επανεκτίμηση των δεξιοτήτων τους.
Ποιοι και πότε πρέπει να κάνουν αυτοέλεγχο
Τα άτομα με Σακχαρώδη Διαβήτη τύπου 1 θα πρέπει να κάνουν μετρήσεις νηστείας, προγευματικά, μεταγευματικά (2 ώρες μετά τα γεύματα), προ του ύπνου και κατά τη διάρκεια της νύχτας.
Τα άτομα με Σακχαρώδη Διαβήτη τύπου 2 σε αγωγή με ινσουλίνη θα πρέπει να κάνουν μετρήσεις νηστείας, προγευματικά και μεταγευματικά (δύο ώρες μετά τα γεύματα).
Ο αυτοέλεγχος γλυκόζης αίματος είναι απαραίτητος για την γλυκαιμική ρύθμιση όσων αντιμετωπίζονται με ινσουλίνη διότι καθοδηγεί την αποτελεσματικότερη αναπροσαρμογή των δόσεων της ινσουλίνης από τον ίδιο τον ασθενή ανάλογα με τα αποτελέσματα των μετρήσεων καθώς και την τροποποίηση της περιεκτικότητας σε υδατάνθρακες και του ωραρίου των γευμάτων με τις αναγκαίες τροποποιήσεις στη χορήγηση της ινσουλίνης.
Τα άτομα με Σακχαρώδη Διαβήτη τύπου 2 σε αγωγή με δισκία θα πρέπει να κάνουν μετρήσεις 2-3 φορές την εβδομάδα σε εναλλασσόμενα χρονικά σημεία (νηστείας- προγευματικά – μεταγευματικά).
Στον Σακχαρώδη Διαβήτη Κύησης θα πρέπει να γίνονται μετρήσεις 6-7 φορές ημερησίως: πριν και μία ώρα μετά τα γεύματα και προ του ύπνου.
Πρόσθετες μετρήσεις γλυκόζης απαιτούνται ανεξάρτητα από τον τύπο του διαβήτη όταν γίνεται αλλαγή του θεραπευτικού σχήματος, όταν αναπροσαρμόζονται οι δόσεις του ακολουθούμενου θεραπευτικού σχήματος, όταν υπάρχει οξεία απορρύθμιση οποιασδήποτε αιτιολογίας και όταν εμφανίζονται συχνά υπογλυκαιμικά επεισόδια ή ανεπίγνωστη υπογλυκαιμία.
Η ατομική εκπαίδευση είναι η καταλληλότερη εκπαιδευτική μέθοδος για την απόκτηση δεξιοτήτων όπως είναι η χρήση των μετρητών σακχάρου αίματος.
Με την ατομική εκπαίδευση το άτομο με ΣΔ έχει τη δυνατότητα να περάσει από την απλή παρακολούθηση και μίμηση στην πρακτική εφαρμογή ενώ θα έχει τον χρόνο να μάθει μέσα από τα λάθη που θα κάνει.
Η εκπαίδευση προσαρμόζεται ανάλογα με τις ανάγκες, τις ικανότητες και το επίπεδο γνώσεων του κάθε ατόμου με ΣΔ ενώ ο Επισκέπτης Υγείας μέσα από ένα διαπροσωπικό διάλογο έχει τη δυνατότητα για άμεσο έλεγχο της κεκτημένης γνώσης του ασθενή.
Στην ατομική εκπαίδευση λαμβάνονται υπόψη διάφοροι παράγοντες κοινωνικοί, οικονομικοί, οικογενειακοί οι οποίοι επηρεάζουν τη συμμόρφωση των ατόμων με ΣΔ.
Μετρητές Γλυκόζης Αίματος
Συσκευές αυτομέτρησης για την εκτίμηση της γλυκαιμικής εικόνας από το ίδιο το άτομο με Σακχαρώδη Διαβήτη ή άλλο άτομο του περιβάλλοντός του.
Χαρακτηριστικά των μετρητών γλυκόζης αίματος
- Μικροί και ελαφροί μετρητές χωρίς κωδικοποίηση.
- Απαιτούν μικρή ποσότητα αίματος (0,6μL).
- Απαιτούν μικρό χρόνο μέτρησης (5sec).
- Διαθέτουν μεγάλη μνήμη αποτελεσμάτων με ώρα και ημερομηνία.
- Διαθέτουν μεγάλους ευδιάκριτους χαρακτήρες για εύκολη ανάγνωση του αποτελέσματος.
- Επιτρέπουν την πραγματοποίηση μετρήσεων από εναλλακτικά σημεία.
- Έχουν τη δυνατότητα διαχωρισμού προ και μεταγευματικών μετρήσεων.
- Μέτρηση κετόνων αίματος.
- Φωνητική ανάγνωση αποτελεσμάτων.
- Λογισμικό καταγραφής / ανάλυσης των αποτελεσμάτων μπορούν να συγχρονίζονται και να καταγράφονται αυτόματα στο ηλεκτρονικό ημερολόγιο της εφαρμογής μέσω του smartphone ή του tablet, Web platforms (online επικοινωνία με τον γιατρό).
Παρακολούθηση της γλυκόζης με τεχνολογία Flash
- Το σύστημα παρακολούθησης της γλυκόζης με τεχνολογία Flash ενδείκνυται για τον έλεγχο της γλυκόζης στο διάμεσο υγρό σε άτομα με ΣΔ ηλικίας 4 ετών και άνω.
- Αντιπροσωπεύει μια λιγότερο επεμβατική τεχνολογία συγκριτικά με την παραδοσιακή τεχνολογία μέτρησης γλυκόζης αίματος.
Ο αισθητήρας έχει σχεδιαστεί ώστε να είναι εύκολος στην τοποθέτηση και άνετος στην εφαρμογή:
- Μικρός σε μέγεθος (35 mm x 5 mm).
- Σχεδιασμένος για να παραμένει στο σώμα έως και 14 ημέρες.
- Δεν απαιτεί βαθμονόμηση με τρύπημα στα δάκτυλα.
- Ανθεκτικός στο νερό.
Με κάθε ανώδυνη σάρωση του 1 δευτερολέπτου το άτομο με ΣΔ λαμβάνει:
- Tην τρέχουσα ένδειξη γλυκόζης.
- Tο βέλος τάσης που δείχνει την κατεύθυνση μεταβολής της γλυκόζης.
- Tο ιστορικό της γλυκόζης των τελευταίων 8 ωρών.
Η συσκευή ανάγνωσης χρησιμοποιεί προηγμένη τεχνολογία που βασίζεται στη χρήση αισθητήρα για τη λήψη δεδομένων γλυκόζης, τα οποία εμφανίζει στη συνέχεια άμεσα με έναν ξεκάθαρο και φιλικό προς τον χρήστη τρόπο.
Φορητή και ελαφριά: Έχει εργονομικό σχεδιασμό για εύκολη μεταφορά.
Παρέχει εύκολα στην κατανόηση γραφικά: Προσφέρει γραφήματα εύκολα στην ερμηνεία με μια σύντομη περίληψη του ιστορικού της γλυκόζης.
Φωτιζόμενη, έγχρωμη οθόνη αφής: Βελτιώνει την εμπειρία του χρήστη και μπορεί να διαβαστεί ακόμη και στο σκοτάδι.
Αποθηκεύει δεδομένα γλυκόζης διάρκειας 90 ημερών: Παρέχει μια πλήρη εικόνα των επιπέδων γλυκόζης για περίοδο 3 μηνών.
Τεχνική μέτρησης γλυκόζης αίματος
- Για μια σωστή μέτρηση πρέπει να ακολουθούνται τα παρακάτω βήματα:
- Απολύμανση του δαχτύλου που θα τρυπηθεί και της συσκευής τρυπήματος.
- Πλήρης στέγνωμα του σημείου που απολυμάνθηκε.
- Χρησιμοποίηση βελόνας μιας χρήσης.
- Ο μετρητής να είναι καθαρός χωρίς υπολείμματα αίματος.
- Να ακολουθείται η διαδικασία σύμφωνα με τις οδηγίες χρήσης του μετρητή.
Τεχνική και θέσεις μέτρησης γλυκόζης αίματος
- Πλύσιμο των χεριών με χλιαρό νερό και σαπούνι και καλό στέγνωμα.
- Επιλέγουμε διαφορετικό δάκτυλο και τρυπάμε την πλάγια επιφάνεια των δαχτύλων όπου υπάρχουν λιγότερα νεύρα και καλύτερη αγγείωση.
- Τοποθετούμε τη σταγόνα αίματος στο άκρο της ταινίας και στο σωστό χρόνο σε σχέση με την ένδειξη του μετρητή.
- Περιμένουμε 5 sec να εμφανιστεί στην οθόνη το αποτέλεσμα.
- Σε μετρήσεις ρουτίνας π.χ. πρωινή, προ φαγητού, μπορούν να χρησιμοποιηθούν οι εναλλακτικές θέσεις όπως η εσωτερική επιφάνεια της παλάμης στο θέναρ (σαρκώδες τμήμα παλάμης στη βάση του αντίχειρα), ή στο οπισθέναρ (σαρκώδες τμήμα παλάμης στη βάση του μικρού δαχτύλου), στο βραχίονα, στο μηρό ή στην κνήμη.
- Η λήψη αίματος από εναλλακτικές θέσεις δεν συνιστάται σε περίπτωση υπογλυκαιμίας, μετά από άσκηση, μέχρι και δύο ώρες μετά το γεύμα, κατά τη διάρκεια μέγιστης δράσης της βασικής ινσουλίνης, μέχρι και δύο ώρες μετά την ένεση ταχείας δράσης ινσουλίνης και σε ημέρες ασθένειας.
Συντήρηση και έλεγχος των μετρητών γλυκόζης αίματος
- Οι μετρητές πρέπει να είναι καθαροί χωρίς υπολείμματα αίματος ( χρησιμοποιώντας νωπό πανί και όχι στη θύρα εισόδου της ταινίας).
- Ελέγχουμε το μετρητή σακχάρου τουλάχιστον μία φορά το μήνα με διάλυμα ελέγχου υψηλής ποιότητας.
- Το αποτέλεσμα πρέπει να βρίσκεται εντός των ορίων του εύρους τιμών.
- Μικρή απόκλιση μεταξύ μετρητών (10-15%) είναι αναμενόμενη.
- Ελέγχουμε την ημερομηνία λήξης των ταινιών οι οποίες διατηρούνται σε μέρος δροσερό, όχι ακάλυπτες και σε υγρασία γιατί αλλοιώνονται και γίνονται ακατάλληλες για χρήση.
- Οι μετρητές λειτουργούν με μπαταρία λιθίου, χρόνος διάρκειας 1 έτος, περίπου 1000 μετρήσεις.
Αιτίες σφάλματος στη διαδικασία μέτρησης γλυκόζης αίματος
- Ελλιπής καθαριότητα του δέρματος στο σημείο όπου γίνεται η μέτρηση.
- Ανεπαρκής ποσότητα αίματος στην ταινία μέτρησης.
- Εναπόθεση της σταγόνας σε λανθασμένο χρόνο σε σχέση με την ένδειξη του μετρητή.
- Ταινίες που έχουν λήξει ή δεν έχουν φυλαχθεί σε σωστή θερμοκρασία.
- Προβλήματα όρασης των ατόμων με ΣΔ.
Σκαρφιστήρες και στυλό τρυπήματος
- Σκαρφιστήρες. Βελόνες μιας χρήσης, αποστειρωμένες, από ανοξείδωτο ατσάλι που αν συνδυαστούν με το στυλό τρυπήματος κάνουν λιγότερο επώδυνη τη διαδικασία λήψης δείγματος αίματος.
- Στυλό τρυπήματος. Προηγμένες συσκευές οι οποίες παρέχουν μέγιστη άνεση και όσο το δυνατό ανώδυνο τρύπημα για τη λήψη τριχοειδικού αίματος με σκοπό τη μέτρηση γλυκόζης αίματος.
Χαρακτηριστικά των στυλό τρυπήματος
- Ρυθμιστής έντασης τρυπήματος. Διαθέτουν διαφορετικές ρυθμίσεις για την ένταση του τρυπήματος, μέσω των οποίων επιτυγχάνεται αύξηση ή μείωση της έντασης τρυπήματος με την οποία διεισδύει η ακίδα στο σημείο της δειγματοληψίας.
- Ρυθμιστής βάθους τρυπήματος. Διαθέτουν από 5 έως 11 διαφορετικές ρυθμίσεις του βάθους τρυπήματος. Το πιο μικρό νούμερo αντιπροσωπεύει το ελάχιστο βάθος ενώ το μεγαλύτερο νούμερο το μέγιστο βάθος.
Καθαρισμός των στυλό τρυπήματος
- Καθαρίζουμε με νερό και σαπούνι τη συσκευή τουλάχιστον μία φορά την εβδομάδα.
- Αφήνουμε τα εξαρτήματα να στεγνώσουν ή τα σκουπίζουμε με μαλακό πανί.
- Δεν βυθίζουμε τη συσκευή σε νερό.
- Δεν λερώνουμε τις συσκευές με λοσιόν χεριών, λάδια ή σκουπιδάκια.
Δεν ξεχνάμε
- Τα στυλό τρυπήματος προορίζονται για χρήση από ένα και μόνο άτομο.
- Σε κάθε μέτρηση χρησιμοποιούμε νέα αποστειρωμένη βελόνα και αμέσως μετά να την απορρίπτουμε.
- Η απόρριψη μπορεί να γίνει σε κατάλληλο δοχείο απόρριψης αιχμηρών αντικειμένων ή σε ένα πλαστικό μπουκάλι, για να αποφεύγετε τυχόν τραυματισμός ή μόλυνση άλλων ατόμων.