- Αναστάσιος Θ. Καϊσίδης, Επισκέπτης Υγείας, Διαβητολογικό Κέντρο ΓΝ Βενιζέλειο – Πανάνειο
- Άννα Γκρόζου, Επισκέπτρια Υγείας, Διαβητολογικό Κέντρο, Γ΄ Παθολογικού Τμήματος, ΓΝ Νίκαιας Πειραιά «ΑΓ. ΠΑΝΤΕΛΕΗΜΩΝ»
Η ινσουλινοθεραπεία αποτελεί μια από τις κορυφαίες θεραπευτικές επιλογές στον ΣΔ, καθώς αποτελεί την αποκλειστική θεραπεία στον ΣΔ τύπου 1 και την πιο αποτελεσματική θεραπεία στον ΣΔ τύπου 2, ειδικά όταν παρουσιάζεται εκσεσημασμένη υπεργλυκαιμία, όταν υπάρχουν καταβολικά συμπτώματα (απώλεια βάρους) αλλά και επι αποτυχίας των λοιπών φαρμακευτικών επιλογών να επιτύχουν τους επιδιωκόμενους γλυκαιμικούς στόχους
Για να επιτύχει όμως η ινσουλινοθεραπεία, πρέπει να ακολουθηθούν 5 βασικά βήματα ξεκινώντας από την έγκαιρη διάγνωση των αναγκών και την επιλογή του κατάλληλου ασθενή, την χορήγηση της σωστής ινσουλίνης βάσει των εξατομικευμένων αναγκών, τη σωστή δόση και την τιτλοποίηση της βάσει των τιμών της γλυκόζης, την εκτέλεση όλων αυτών σε συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα αλλά και την ορθή τεχνική χορήγησης του φαρμάκου.
Δυστυχώς όμως σε όλα τα βήματα της ινσουλινοθεραπείας μπορεί να προκύψουν λάθη και παραλείψεις, γεγονός που καθιστά επιτακτικό τον συνεχή έλεγχο, τη διαρκή επαναξιολόγηση των δεξιοτήτων αλλά και τη διαρκή επαγρύπνηση για την αποτροπή περαιτέρω επιπλοκών.
Λάθη ως προ το σκεύασμα
- Τα περισσότερα λάθη που σχετίζονται με το σκεύασμα της ινσουλίνης αφορούν τη σύγχυση των ινσουλινών, κυρίως όσο εντατικοποιείται το σχήμα της ινσουλινοθεραπείας, όπου συγχέονται οι ταχείας δράσεις ινσουλίνες με τη βασική.
- Η χρήση των ινσουλινών πέραν της ημερομηνίας λήξης μπορεί να επηρεάσουν την αποτελεσματικότητα τους. Παρατηρείται κυρίως στις ταχείας δράσης ινσουλίνες όπου οι ημερήσιες μονάδες ως επι το πλείστων είναι λιγότερες και ενδέχεται η πένα να μην έχει τελειώσει μέχρι το συνιστώμενο όριο χρήσης των 4 βδομάδων μετά την πρώτη χρήση της.
- Η ακατάλληλη συντήρηση, αποθήκευση και μεταφορά των ινσουλινών (πέραν του συνιστώμενου ορίου συντήρησης 2-8ο C) μπορεί επίσης να επηρεάσει την αποτελεσματικότητα και την απορρόφηση τους.
Λάθη που παρατηρούνται:
- Φύλαξη στην κατάψυξη
- Στην πόρτα του ψυγείου (μεταβολή της θερμοκρασίας λόγω ανοίγματος)
- Επαφή με τα τοιχώματα του ψυγείου (χαμηλή θερμοκρασία)
- Ειδικά ράφια για κρεατικά και λαχανικά, όπου οι θερμοκρασίες είναι χαμηλότερες για καλύτερη συντήρηση των προϊόντων.
- Η επανατοποθέτηση στο ψυγείο μετά τη χρήση.
- Η αποθήκευση στο αυτοκίνητο (ζέστη το καλοκαίρι-κρύο το χειμώνα),
- Αποθήκευση στις αποσκευές σε ταξίδι με αεροπλάνο (πολύ χαμηλές θερμοκρασίες).
ΛΑΘΗ ΚΑΙ ΠΑΡΑΛΕΙΨΕΙΣ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΔΟΣΗ
- Το πιο σύνηθες σφάλμα είναι η παράλειψη κάποιας δόσης λόγω:
- Φόρτου εργασίας
- Ταξιδιών
- Κοινωνικού στιγματισμού
- Φόβου και πόνου των ενέσεων
- Ύπνου
- Πολυπλοκότητας σχήματος
- Τήρησης ωραρίου
- Κακής αξιολόγησης γευμάτων
- Διατροφικών διαταραχών – Παράλειψη γεύματος και δόσης
- Στρες, άγχους, εξουθένωσης και δυσφορίας του διαβήτη
- Κόστους
- Άλλο κοινό σφάλμα είναι η χορήγηση λάθος δόσης:
- Φόβος υπογλυκαιμίας
- Διπλή δόση
- Αναντιστοιχία γεύματος – δόσης (Χορήγηση ινσουλίνης αλλά μη κατανάλωση της υπολογιζόμενης ποσότητας γεύματος)
- Λανθασμένη δόση για διόρθωση υψηλών τιμών γλυκόζης
- Ίδια δόση ινσουλίνης πριν την προγραμματισμένη άσκηση
ΛΑΘΗ ΚΑΙ ΠΑΡΑΛΕΙΨΕΙΣ ΣΤΗΝ ΤΕΧΝΙΚΗ ΧΟΡΗΓΗΣΗΣ
Η επίτευξη του βέλτιστου θεραπευτικού αποτελέσματος προϋποθέτει τη σωστή προετοιμασία και τεχνική χορήγηση της ινσουλίνης, τόσο για την ρύθμιση της γλυκόζης όσο και για την αποφυγή επιπλοκών της θεραπείας, όπως υπογλυκαιμία, υπεργλυκαιμία, διαβητική κετοξέωση κ.α.
Λάθη που παρατηρούνται στην τεχνική χορήγησης:
- Μη αφαίρεση του δεύτερου μικρού προστατευτικού καλύμματος της βελόνας ινσουλίνης (δεν χορηγείται η δόση →Υπεργλυκαιμία. Στον ΣΔτ1 κίνδυνος διαβητικής κετοξέωσης)
- Δεν γίνεται έλεγχος βατότητας της βελόνας με την απόρριψη μονάδων στον αέρα (χορήγηση μικρότερης δόσης ή δυσκολία κατά την πίεση του έμβολου λόγω απόφραξης της βελόνας)
- Ρύθμιση και ανάγνωση των μονάδων όχι στον επιλογέα δόσης αλλά στη διαβάθμιση του έμβολου (αυξημένη δόση → Αυξημένος κίνδυνος υπογλυκαιμίας)
- Λανθασμένη τεχνική δερματοπτυχής (ανασήκωση του δέρματος με όλα τα δάκτυλα και όχι μόνο με τον δείκτη και τον αντίχειρα → κίνδυνος ανασήκωσης και του μυός και χορήγηση ινσουλίνης ενδομυϊκά)
- Περιστροφή του έμβολου στον άξονα του και όχι πίεση προς το σώμα της πένας (δεν χορηγείται η δόση →Υπεργλυκαιμία)
- Πίεση του έμβολου πριν την είσοδο της βελόνας στο σώμα (μέρος της δόσης απορρίπτεται στον αέρα)
- Είσοδος της βελόνας στο σώμα με μεγάλη δύναμη (κίνδυνος ενδομυϊκής έγχυσης →Υπογλυκαιμία)
- Είσοδος της βελόνας στο σώμα υπό μεγάλη γωνία και όχι κάθετα (κίνδυνος ενδοδερμικής έγχυσης →Υπεργλυκαιμία)
- Αφαίρεση της πένας αμέσως μόλις γίνει η έγχυση του φαρμάκου (απόρριψη μέρους της δόσης στον αέρα – μειωμένη δόση)
- Χρήση μεγάλου μήκους βελόνων (6 mm→ κίνδυνος ενδομυϊκής χορήγησης κυρίως σε λιποβαρής σωματότυπους και παιδιά και λιποϋπερτροφίας)
- Χρήση των βελόνων πέραν της μίας εφαρμογής (αυξημένος κίνδυνος ανάπτυξης λιποϋπερτροφίας και απρόβλεπτης απορρόφησης της ινσουλίνης → ανεξήγητες υπογλυκαιμίες και έντονη γλυκαιμική μεταβλητότητα , επώδυνη έγχυση)
- Μη εναλλαγή των σημείων έγχυσης (αυξημένος κίνδυνος ανάπτυξης λιποϋπερτροφίας και απρόβλεπτης απορρόφησης της ινσουλίνης → ανεξήγητες υπογλυκαιμίες και έντονη γλυκαιμική μεταβλητότητα)
- Λάθος σημεία έγχυσης (σε σημείο που πρόκειται να ασκηθεί ή ενδομυϊκή χορήγηση)
- Χορήγηση ινσουλίνης πάνω από τα ρούχα (αδυναμία δερματοπτυχής, μη οπτικός έλεγχος του σημείου έγχυσης, κίνδυνος στρέβλωσης της βελόνας)
- Απόρριψη των βελόνων στα οικιακά σκουπίδια και όχι δε ειδικό δοχείο ή σε κάποιο μπουκάλι (κίνδυνος τραυματισμού τρίτων και μετάδοσης λοιμωδών νοσημάτων)
ΓΕΝΙΚΑ ΛΑΘΗ ΣΤΗΝ ΙΝΣΟΥΛΙΝΟΘΕΡΑΠΕΙΑ
- Λανθασμένη αντιμετώπιση της υπογλυκαιμίας
- Απόκρυψη της θεραπείας από το κοινωνικό περιβάλλον
- Έλλειψη ενέσιμης γλυκαγόνης
- Αναβολή ή ακύρωση καθορισμένων ραντεβού με τη θεραπευτική ομάδα
- Κατανάλωση αλκοόλ χωρίς παράλληλη κατανάλωση τροφής