Επιμέλεια: Αναστάσιος Τεντολούρης
Catarinella D, Melzi R, Mercalli A, Magistretti P, Tentori S, Gremizzi C, Paloschi V, De Cobelli F, Esposto G, Costa S, Secchi A, Caldara R, Maffi P, Nano R, Piemonti L. Long-term outcomes of pancreatic islet transplantation alone in type 1 diabetes: a 20-year single-centre study in Italy. Lancet Diabetes Endocrinol. 2025 Apr;13(4):279-293. doi: 10.1016/S2213-8587(24)00341-3.
ΕΙΣΑΓΩΓΗ – ΣΚΟΠΟΣ
Η μεταμόσχευση νησιδίων του παγκρέατος έχει τη δυνατότητα να προσφέρει θεραπεία στον σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1 (ΣΔΤ1), μέσω της αποκατάστασης της ενδογενούς παραγωγής ινσουλίνης. Ωστόσο, η επιτυχία της εξαρτάται από την εύθραυστη ισορροπία μεταξύ επίτευξης καλού γλυκαιμικού ελέγχου και των κινδύνων που ενέχει η ανοσοκατασταλτική αγωγή. Η παρούσα μελέτη αποσκοπεί στην αξιολόγηση των μακροπρόθεσμων αποτελεσμάτων της μεταμόσχευσης νησιδίων σε ασθενείς με ΣΔΤ1, εστιάζοντας στην επίδραση της μεταμοσχευθείσας μάζας νησιδίων και των ανοσοκατασταλτικών σχημάτων στην επιβίωση του μοσχεύματος και στην ανεξαρτησία από την εξωγενή χορήγηση ινσουλίνης, καθώς και στην αποτίμηση του οφέλους του γλυκαιμικού ελέγχου σε σχέση με τους δυνητικούς κινδύνους της ανοσοκαταστολής.
ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ
Πρόκειται για μελέτη κοόρτης με αναδρομική ανάλυση δεδομένων, η οποία περιέλαβε άτομα ηλικίας 18 έως 67 ετών με ΣΔΤ1 που υποβλήθηκαν σε αυτόνομη ενδοπυλαία μεταμόσχευση παγκρεατικών νησιδίων στο IRCCS Ospedale San Raffaele, στο Μιλάνο της Ιταλίας. Τα κριτήρια ένταξης περιλάμβαναν ενήλικες ασθενείς με διάγνωση ΣΔΤ1 πριν από την ηλικία των 55 ετών, οι οποίοι εμφάνιζαν σοβαρά, επαναλαμβανόμενα υπογλυκαιμικά επεισόδια ή έντονη γλυκαιμική αστάθεια.
Ως κύρια κριτήρια αποκλεισμού ορίστηκαν τιμή γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης (HbA1c) άνω του 12,5%, δείκτης μάζας σώματος (BMI) μεγαλύτερος των 30 kg/m², ημερήσιες ανάγκες σε ινσουλίνη άνω των 1,2 IU/kg, καθώς και η παρουσία αντενδείξεων για τη χορήγηση ανοσοκατασταλτικής αγωγής. Οι συμμετέχοντες επιλέχθηκαν από το καταγεγραμμένο μητρώο μεταμοσχεύσεων νησιδίων του νοσοκομείου.
Η παρακολούθηση των ασθενών πραγματοποιήθηκε μέσω τακτικών κλινικών επισκέψεων και τα δεδομένα συλλέχθηκαν αναδρομικά. Τα βασικά καταληκτικά σημεία περιλάμβαναν την επιβίωση των ασθενών, την επιβίωση του μοσχεύματος, την επίτευξη ανεξαρτησίας από την εξωγενή ινσουλίνη, τη βελτίωση του γλυκαιμικού ελέγχου και την καταγραφή ανεπιθύμητων ενεργειών.
Η στατιστική ανάλυση βασίστηκε στην αρχή της πρόθεσης προς θεραπεία (intention-to-treat). Χρησιμοποιήθηκαν μικτά γραμμικά μοντέλα (mixed-effects models) για την αξιολόγηση των μεταβολών με την πάροδο του χρόνου, καμπύλες Kaplan–Meier για την εκτίμηση της επιβίωσης, καθώς και αναλύσεις παλινδρόμησης Cox και λογιστικής παλινδρόμησης για τον προσδιορισμό παραγόντων που σχετίζονται με μεταβολική επιτυχία και μειωμένο κίνδυνο επιπλοκών.
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ
Συνολικά 79 ασθενείς υποβλήθηκαν σε αυτόνομη ενδοηπατική ή ενδοπυλαία μεταμόσχευση παγκρεατικών νησιδίων μεταξύ 16 Φεβρουαρίου 2001 και 1 Ιουνίου 2023, λαμβάνοντας συνολικά 159 εγχύσεις νησιδίων. Η διάμεση συνολική μεταμοσχευθείσα μάζα ανήλθε σε 9637 ισοδύναμα νησιδίων (IEQ) ανά κιλό σωματικού βάρους. Οι επιπλοκές ήταν σπάνιες και κυρίως ήπιες, με συχνότερη την ήπια αιμορραγία. Μόνο δύο ασθενείς (3%) χρειάστηκαν χειρουργική παρέμβαση.
Η μεταμόσχευση συνοδεύτηκε από σημαντική βελτίωση της γλυκαιμικής ρύθμισης, με μείωση της HbA1c κατά -3.1% (95% CI: -3.4 έως -2.7) και μείωση των ημερήσιων αναγκών σε ινσουλίνη κατά -13,35 μονάδες (95% CI: -17,04 έως -9,65). Στην ανάλυση κατά πρόθεση προς θεραπεία (intention-to-treat), η διάμεση επιβίωση του μοσχεύματος (οριζόμενη ως C-πεπτίδιο νηστείας ≥0,3 ng/mL) ήταν 3,9 έτη (95% CI: 1,6 έως 6,2), ενώ το 44% των ασθενών (35 από 79) πέτυχε ανεξαρτησία από την εξωγενή ινσουλίνη για διάμεσο χρονικό διάστημα 6 ετών (95% CI: 2,88 έως 9,08). Ασθενείς που έλαβαν συνολική δόση άνω των 10.000 IEQ/kg σε συνδυασμό με ανοσοκατασταλτική αγωγή BAS, FK506 και Rapa παρουσίασαν διάμεση επιβίωση μοσχεύματος 9,7 έτη (εύρος: 3,1–16,0), ενώ το 73% αυτών (16 από 22) διατήρησε ανεξαρτησία από την ινσουλίνη.
Οι εκτιμήσεις Kaplan–Meier για την επιβίωση του μοσχεύματος έδειξαν ποσοστά 86% στο 1ο έτος, 65% στα 5 έτη, 47% στα 10 και 15 έτη, και 40% στα 20 έτη. Η συνολική επιβίωση ανήλθε στο 92% (73 από 79 ασθενείς), με διάμεση διάρκεια παρακολούθησης 13,1 έτη και εκτιμώμενη πιθανότητα επιβίωσης στα 20 έτη στο 84%.
Ανεπιθύμητες ενέργειες σχετιζόμενες με την ανοσοκατασταλτική θεραπεία καταγράφηκαν στο 44% των ασθενών (35 από 79), ενώ το ποσοστό αλλοευαισθητοποίησης αυξήθηκε από 6% κατά την έναρξη στο 42% μετά τη διακοπή της θεραπείας.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Η παρούσα ανάλυση μιας μεγάλης κοόρτης μεταμόσχευσης νησιδίων παγκρέατος παρέχει χρήσιμες πληροφορίες σχετικά με τους παράγοντες που επηρεάζουν την έκβαση της θεραπείας, ενώ παράλληλα αναδεικνύει τους δυνητικούς κινδύνους. Τα ευρήματα συμβάλλουν στη διαμόρφωση τεκμηριωμένων κλινικών αποφάσεων και στη βελτιστοποίηση μελλοντικών στρατηγικών αντικατάστασης των β-κυττάρων.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Rickels MR, Robertson RP. Pancreatic Islet Transplantation in Humans: Recent Progress and Future Directions. Endocr Rev. 2019 Apr 1;40(2):631-668. doi: 10.1210/er.2018-00154.
- Lablanche S, Borot S, Wojtusciszyn A, Skaare K, Penfornis A, Malvezzi P, Badet L, Thivolet C, Morelon E, Buron F, Renard E, Tauveron I, Villard O, Munch M, Sommacal S, Clouaire L, Jacquet M, Gonsaud L, Camillo-Brault C, Colin C, Bosson JL, Bosco D, Berney T, Kessler L, Benhamou PY; GRAGIL Network. Ten-year outcomes of islet transplantation in patients with type 1 diabetes: Data from the Swiss-French GRAGIL network. Am J Transplant. 2021 Nov;21(11):3725-3733. doi: 10.1111/ajt.16637.
- Brennan DC, Kopetskie HA, Sayre PH, Alejandro R, Cagliero E, Shapiro AM, Goldstein JS, DesMarais MR, Booher S, Bianchine PJ. Long-Term Follow-Up of the Edmonton Protocol of Islet Transplantation in the United States. Am J Transplant. 2016 Feb;16(2):509-17. doi: 10.1111/ajt.13458.
- Lemos JRN, Baidal DA, Ricordi C, Fuenmayor V, Alvarez A, Alejandro R. Survival After Islet Transplantation in Subjects With Type 1 Diabetes: Twenty-Year Follow-Up. Diabetes Care. 2021 Apr;44(4):e67-e68. doi: 10.2337/dc20-2458.
- Piemonti L, Pileggi A. 25 YEARS OF THE RICORDI AUTOMATED METHOD FOR ISLET ISOLATION. CellR4 Repair Replace Regen Reprogram. 2013;1(1):e128.