The prevalence of diabetic chronic kidney disease in adult Greek subjects with type 2 diabetes mellitus: A series from hospital-based diabetes clinics
Ilias N. Migdalis, Nikolaos Papanas, Athanasios E. Raptis, Ioannis M. Ioannidis, Alexios E. Sotiropoulos, George D. Dimitriadis for the Hellenic Diabetic Nephropathy Study (HDNS) Group
Diabetes Research and Clinical Practice VOLUME 166, 108243, AUGUST 01, 2020 DOI: https://doi.org/10.1016/j.diabres.2020.108243
Επιμέλεια ελληνικού κειμένου: Μαρία Μυλωνά MD, PhD, Παθολόγος, Επιμελήτρια Α ´ΕΣΥ, Α΄ Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική ΓΝΑ “Λαϊκό”, Μέλος ΔΣ Ελληνικής Εταιρείας Εσωτερικής Παθολογίας, ALS/AMLS/GEMS Instructor AHA/ERC Authorized
Εισαγωγή: Η χρόνια νεφρική νόσος (ΧΝΝ) απαντάται στο 8–16% του πληθυσμού παγκόσμια [1] και σχετίζεται συχνότερα με τον σακχαρώδη διαβήτη και/ή την υπέρταση. Ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2 (ΣΔ2) συνιστά την κύρια αιτία ΧΝΝ παγκοσμίως [1,2]. Προηγούμενες μελέτες ανέδειξαν επιπολασμό διαβητικής νεφροπάθειας στο 34.5–42.3% μεταξύ των ασθενών με ΣΔ2 [3], με υποομάδες ασθενών να αντιμετωπίζουν πολύ πιο γρήγορη εξέλιξη. Σε τέτοιες περιπτώσεις, δημογραφικοί και παράγοντες σχετιζόμενοι και με τον τρόπο ζωής των ασθενών, όπως και συγκεκριμένοι παράγοντες κινδύνου, διαδραματίζουν πολύτιμο ρόλο στη φυσική ιστορία της διαβητικής νεφροπάθειας [4].
Σκοπός: Η παρούσα σχεδιάστηκε, για να αναδείξει τον επιπολασμό της διαβητικής νεφροπάθειας και τους παράγοντες κινδύνου για ανάπτυξή της σε ενήλικες Έλληνες ασθενείς με ΣΔ2 προερχόμενους από πληθυσμό νοσοκομειακών Διαβητολογικών Κλινικών.
Μέθοδοι: Το 2015, η Ελληνική Διαβητολογική Εταιρεία (ΕΔΕ) σχεδίασε και ολοκλήρωσε μια πολυκεντρική μελέτη(cross-sectional multicentre study Redit-2-Diag) χρησιμοποιώντας ενήλικες ασθενείς με ΣΔ2 από εδραζόμενα σε νοσοκομεία Διαβητολογικά Κέντρα και Κλινικές σε όλη την Ελλάδα με διαθέσιμες εργαστηριακές τους εξετάσεις (ουρία, κρεατινίνη, πρωτεϊνουρία, λόγος πρωτεΐνης ούρων/κρεατινίνη), που πραγματοποιήθηκαν ως 6 μήνες πριν τη συμμετοχή τους. Η μελέτη διήρκεσε από τον Ιούνιο του 2015 ως το Μάρτιο του 2016. Η βαρύτητα της διαβητικής νεφροπάθειας ορίστηκε με βάση τις Κατευθυντήριες Οδηγίες KDIGO του 2012 (Kidney Disease: Improving Global Outcomes). Χρησιμοποιήθηκε πολυπαραγοντική ανάλυση για τη συσχέτιση μεταξύ της διαβητικής νεφροπάθειας και των παραγόντων κινδύνου για εκείνη [5]. Τελικά, 1759 ασθενείς από 41 Διαβητολογικές Κλινικές/Κέντρα σε όλη την Ελλάδα συμμετείχαν στη μελέτη.
Αποτελέσματα: Στο σύνολο του πληθυσμού (n = 1759), η μέση ηλικία υπολογίστηκε στα 68 έτη, 54.6% ήταν άρρενες και η μέση διάρκεια ΣΔ2 ήταν 13 έτη. Ο συνολικός επιπολασμός διαβητικής νεφροπάθειας υπολογίστηκε στο 45% με διαστρωμάτωση βαρύτητας από ήπια ως σοβαρή νόσο. Οι περισσότεροι ασθενείς (77%) είχαν υπέρταση, ενώ 17% ήταν ενεργοί καπνιστές. Ο μέσος δείκτης μάζας σώματος (BMI) ήταν 30.9 kg/m2. Στις δυο ομάδες της μελέτης (φυσιολογική νεφρική λειτουργία έναντι ΧΝΝ), η ηλικία, το φύλο και η διάρκεια διαβήτη διέφεραν στατιστικά σημαντικά. Σε σύγκριση με τους ασθενείς χωρίς διαβητική νεφροπάθεια, εκείνοι με διαβητική νεφροπάθεια είχαν μεγαλύτερη μέση ηλικία (64.9 έναντι 69.1 p < 0.01) και ήταν πιθανότερα άρρενες (p < 0.01), είχαν επίσης στατιστικά σημαντική μεγαλύτερη διάρκεια διαβήτη (15.3 έναντι 11.8 έτη αντιστοίχως, p < 0.01). Χαρακτηριστικά, κάθε επιπλέον έτος ΣΔ2 αύξανε τον κίνδυνο εξέλιξης σταδίου νεφροπάθειας κατά 3% (p value < 0.01). Εξετάστηκε επιπρόσθετα η συνύπαρξη μακροχρόνιων διαβητικών επιπλοκών με τη διαβητική νεφροπάθεια. Η στεφανιαία νόσος (p < 0.01), η περιφερική αρτηριοπάθεια (p < 0.01), η αμφιβληστροειδοπάθεια(p < 0.01) και η περιφερική νευροπάθεια (p < 0.01) συσχετίστηκαν στατιστικά σημαντικά με παρουσία όπως και εξελιγμένο στάδιο νεφρικής νόσου.
Συζήτηση: Η παρούσα μελέτη ανέδειξε υψηλό επιπολασμό διαβητικής νεφροπάθειας (45%) σε ασθενείς με ΣΔ2 στην Ελλάδα, γεγονός που θα πρέπει να μεταφραστεί μέσα στο γενικότερο πλαίσιο αυξανόμενου επιπολασμού τόσο του ΣΔ2 παγκόσμια όσο και των αγγειακών επιπλοκών του. Πολυάριθμες παλαιότερες και πιο πρόσφατες μελέτες αναδεικνύουν επιπολασμό διαβητικής νεφροπάθειας με μεγάλη διακύμανση, χαρακτηριστικά από 11% ως και 50%, γεγονός που δύναται να έχει επηρεαστεί και από την ευρεία χρήση των ACEi και ARBs σε ασθενείς με ΣΔ2, αλλάζοντας έτσι τη φυσική πορεία ή εξέλιξη της νεφρικής τους νόσου [6]. Στην παρούσα μελέτη, η διάρκεια του ΣΔ2, η αυξημένη ηλικία, το άρρεν φύλο και η έλλειψη σωματικής άσκησης συσχετίστηκαν στατιστικά σημαντικά όχι μόνο με την παρουσία αλλά και με τη βαρύτητα της διαβητικής νεφροπάθειας, κάτι που δεν επιβεβαιώθηκε για την παχυσαρκία (p = 0.1). Τέλος, η συσχέτιση της διαβητικής νεφροπάθειας στη μελέτη με τη στεφανιαία νόσο, την αρτηριοπάθεια, αμφιβληστροειδοπάθεια και περιφερική νευροπάθεια επιβάλλει ενδελεχή έλεγχο σε κάθε διαβητικό ασθενή προς ανάδειξη καρδιαγγειακής νόσου, καθώς και πολυπαραγοντική αντιμετώπιση [7].
Συμπεράσματα: Η διαβητική νεφροπάθεια είναι αρκετά κοινή (45%) στους ασθενείς με ΣΔ2, όπως αναδείχθηκε στην παρούσα πρώτη -εθνικής εμβέλειας-μελέτη επιπολασμού στην Ελλάδα, με την ηλικία, το άρρεν φύλο και τη διάρκεια διαβήτη ως κυρίαρχους παράγοντες κινδύνου. Επιπλέον, ασθενείς που διαγιγνώσκονται με μέτρια/σοβαρή διαβητική νεφροπάθεια θα πρέπει να ελέγχονται ενδελεχώς για την παρουσία μικρο- και μακρο-αγγειακών επιπλοκών. Τα αποτελέσματα της συγκεκριμένης μελέτης δύνανται να συνδράμουν το Εθνικό Σύστημα Υγείας της Ελλάδας, όπως και τις πολιτικές υγείας της χώρας, με σκοπό τη βελτίωση των πρωτοκόλλων έγκαιρης ανίχνευσης και θεραπείας παραγόντων κινδύνου για την ανάπτυξη διαβητικής νεφροπάθειας, μέσω συνεργασίας και με την Ελληνική Διαβητολογική Εταιρεία.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Chen TK, Knicely DH, Grams ME. Chronic kidney disease diagnosis and management: a review. JAMA – J Am Med Assoc 2019;322:1294–304. https://doi.org/10.1001/jama.2019.14745
- Zelnick LR, Weiss NS, Kestenbaum BR, Robinson-Cohen C, Heagerty PJ, Tuttle K, et al. Diabetes and CKD in the United States Population, 2009–2014. Clin J Am Soc Nephrol 2017;12:1984–90. https://doi.org/10.2215/CJN.03700417.
- Bloomgarden ZT. Diabetic nephropathy. Diabetes Care 2008;31:823–7. https://doi.org/10.2337/dc08-zb04.
- Wu B, Bell K, Stanford A, Kern DM, Tunceli O, Vupputuri S, et al. Understanding CKD among patients with T2DM: Prevalence, temporal trends, and treatment patterns—NHANES 2007–2012. BMJ Open Diabetes Res Care 2016;4. https://doi.org/10.1136/bmjdrc-2015-000154
- Official JOurnal Of the internatiOnal SOciety Of nephrology KDIGO 2012 Clinical Practice Guideline for the Evaluation and Management of Chronic Kidney Disease; n.d.
- Packham DK, Ivory SE, Reutens AT, Wolfe R, Rohde R, Lambers Heerspink H, et al. Proteinuria in Type 2 Diabetic Patients with Renal Impairment: The Changing Face of Diabetic Nephropathy. Nephron Clin Pract 2011;118:c331–8. https://doi.org/10.1159/000323139.
- Parving H-H, Lewis JB, Ravid M, Remuzzi G, Hunsicker LG. Prevalence and risk factors for microalbuminuria in a referred cohort of type II diabetic patients: A global perspective. Kidney Int 2006;69:2057–63. https://doi.org/10.1038/sj.ki.5000377.