Giota Touloumi, Argiro Karakosta, Natasa Kalpourtzi, Magda Gavana, Apostolos Vantarakis, Maria Kantzanou, Christos Hajichristodoulou, Grigoris Chlouverakis, Grigoris Trypsianis, Paraskevi V Voulgari, Yannis Alamanos, Konstantinos Makrilakis, Stavros Liatis, Stylianos Chatzipanagiotou, George Stergiou, EMENO study group
BMC Public Health. 2020 Nov 7;20(1):1665. doi:10.1186/s12889-020-09757-4.
Επιμέλεια ελληνικού κειμένου: Μαρία Μυλωνά MD, PhD, Παθολόγος, Επιμελήτρια Α ´ΕΣΥ, Α΄ Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική ΓΝΑ “Λαϊκό”, Μέλος ΔΣ Ελληνικής Εταιρείας Εσωτερικής Παθολογίας, ALS/AMLS/GEMS Instructor AHA/ERC Authorized
Εισαγωγή: Οι καρδιαγγειακές παθήσεις συνιστούν πλέον την κυρίαρχη αιτία θανάτου παγκοσμίως. Χαρακτηριστικά το 2015, ~17.7 εκατομμύρια άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους από καρδιαγγειακά νοσήματα, συνιστώντας το 31% όλων των θανάτων παγκόσμια [1]. Δημιουργείται έτσι ένα κόστος μεγαλύτερο των $316.6 δις[2], την ίδια στιγμή που το 2030 προβλέπεται ότι οι θάνατοι από καρδιαγγειακά προβλήματα θα αυξηθούν σε 23.6 εκατομμύρια [3]. Κοινοί και τροποποιήσιμοι παράγοντες κινδύνου όπως η υπέρταση, η υπερχοληστερολαιμία, ο διαβήτης, η παχυσαρκία, το κάπνισμα, ο αιθυλισμός, η ακατάλληλη διατροφή, η έλλειψη άσκησης και ο συνδυασμός τους είναι οι αιτίες του 60% των καρδιαγγειακών θανάτων [4]. Τα τελευταία 30 χρόνια, στις χώρες της ανατολικής Ευρώπης, όπως και στην Ελλάδα η αρχική αύξηση της επίπτωσης των καρδιαγγειακών συμβαμάτων ακολουθήθηκε από μικρή μείωσή τους [5]. Δεδομένα ωστόσο εθνικής εμβέλειας σχετικά με τον επιπολασμό καρδιαγγειακών παραγόντων κινδύνου απουσιάζουν στην Ελλάδα.
Σκοπός: Με την παρούσα αναδείχθηκαν τα ευρήματα της εθνικής μελέτης EMENO (2013-2016) σχετικά με τον επιπολασμό της αρτηριακής υπέρτασης, υπερχοληστερολαιμίας , του σακχαρώδη διαβήτη, της παχυσαρκίας και του καπνίσματος.
Μέθοδοι: Τυχαίο δείγμα ενηλίκων Ελλήνων (≥18 ετών) επιλέχθηκε βασισμένο στο 2011 Census. Όλοι οι συμμετέχοντες της EMENO με ≥1 μέτρηση [αρτηριακή πίεση(ΑΠ), γλυκόζη νηστείας, HbA1c, ολική χοληστερόλη (TC), Δείκτη μάζας σώματος(BMI)] συμμετείχαν στην παρούσα. Η αρτηριακή υπέρταση ορίστηκε ως ΑΠ ≥ 140/90 mmHg και/ή αντιϋπερτασική αγωγή; ο διαβήτης με γλυκόζη νηστείας ≥126 mg/dL και/ή HbA1c ≥ 6.5% ή προσωπική δήλωση νόσησης από τον ίδιο τον ασθενή; Η υπερχοληστερολαιμία ως TC ≥ 190 mg/dL.
Αποτελέσματα: Από τους 6006 συμμετέχοντες στην EMENO, 4822 συμπεριλήφθηκαν στην παρούσα (51.5% γυναίκες, μέση ηλικία: 47.9 έτη). Ο επιπολασμός της υπέρτασης υπολογίστηκε στο 39.2%, ήταν υψηλότερος στους άνδρες (42.4%) σε σχέση με τις γυναίκες (36.1%); της υπερχοληστερολαιμίας στο 60.2%, υπολογιζόμενη όμοια σε άνδρες (59.5%) και γυναίκες (60.9%); Του σακχαρώδη διαβήτη στο 11.6%, με ίδιο ποσοστό σε άνδρες και εδώ (12.4%)όπως και σε γυναίκες (10.9%); Της παχυσαρκίας στο 32.1%, υψηλότερος στις γυναίκες (33.5% vs 30.2% στους άνδρες ), αν και σε άτομα 18-40 ετών υπολογίστηκε υψηλότερη στους άνδρες; Του καπνίσματος στο 38.2%, υψηλότερος στους άνδρες (44.0%) σε σχέση με τις γυναίκες (32.7%). Ο επιπολασμός όλων των παραγόντων κινδύνων συνολικά αύξανε σημαντικά με την ηλικία –κάτι που δεν ίσχυε για το κάπνισμα – και ακολουθούνταν από σχήμα U.
Συζήτηση: Σύμφωνα με τον καταστατικό προγραμματισμό των Ηνωμένων Εθνών για την υγεία και την ευεξία, ορίζεται κυρίαρχος στόχος η μείωση της πρώιμης θνητότητας από μη μεταδοτικές ασθένειες –τα καρδιαγγειακά εδώ αναγνωρίζονται κύρια- στο 33% μεταξύ του 2015 και του 2030. Προς επίτευξη αυτού βέβαια, απαιτείται ενδελεχής έλεγχος των τροποποιήσιμων παραγόντων κινδύνου σε επίπεδο πληθυσμού. Με βάση τα στοιχεία που συλλέχθηκαν στην παρούσα μελέτη, ο επιπολασμός των κύριων καρδιαγγειακών παραγόντων κινδύνου (υπέρταση, υπερχοληστερολαιμία, διαβήτης, παχυσαρκία, κάπνισμα αναδείχθηκε σε ιδιαίτερα υψηλά ποσοστά ανάμεσα στους ενήλικες Έλληνες (40.5, 60.2, 11.6, 32.1 και 38.2% αντίστοιχα), ακόμη και ανάμεσα σε άτομα < 70 ετών [6].
Συμπεράσματα: Ο επιπολασμός των καρδιαγγειακών παραγόντων κινδύνου σε ενήλικες Έλληνες κινείται σε ανησυχητικά επίπεδα, όπως αναδείχθηκε από την παρούσα πρώτη εθνικής εμβέλειας μελέτη, γεγονός που καθιστά άκρως αναγκαία μέτρα δημόσιας υγείας και δράσεις πρόληψης. Συνηγορητικό της παραπάνω ανάγκης, το γεγονός πως αρκετά συχνά 3 και παραπάνω αναγνωρισμένοι παράγοντες κινδύνου συνυπήρχαν στο 28.2% του πληθυσμού.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- World Health Organization (WHO) World Health Statistics 2017. Monitoring health for the SDGs (Sustainable Development Goals) 2017.
- Mozaffarian D, Benjamin EJ, Go AS, et al. Heart disease and stroke statistics-2016 update: a report from the American heart association. Circulation. 2016;133: e38–360.
- World Health Organization. Cardiovascular Diseases (CVDs). Fact Sheet no. 317. Geneva: WHO; 2015.
- Roth GA, Huffman MD, Moran AE, et al. Global and regionals patterns in cardiovascular mortality from 1990 to 2013. 2015;132:1667–1678. doi: 10.1161/CIRCULATIONAHA.114.008720.
- European Heart Network. European Cardiovascular Disease Statistics. 2017, 2017. ehnheart.org/images/CVD-statistics-report-August-2017.pdf. Accessed 3 March 2020)
- Yusuf S, Joseph P, Rangarajan S, et al. Modifiable risk factors, cardiovascular disease, and mortality in 155722 individuals for 21 high income, middle-income and low-income countries (PURE): a prospective study. Lancet. 2019. 10.1016/S0140-6736(19)32008-2 In Press, Corrected Proof 3 September.